Агульныя звесткі

Вышэйшае дасягненне навуковай думкі ХХ – пачатку ХХІ стагоддзя – зварот да навуковага вопыту мінулага, да праблем увогуле духу. Вынікам новых гуманітарных арыентацый стала пераацэнка звыклых паняццяў. Шмат якія з іх пачалі тлумачыцца інакш – намнога шырэй. З другога боку, пераацэнка традыцыйных каштоў- насцей выявілася ў тым, што на перакрыжаванні паняццяў шырокага гуманітарнага профілю апынуліся з’явы культуры, якія раней знаходзіліся на перыферыі навуковых інтарэсаў. Такой з’явай і выступае міф. У апошняе стагоддзе ён набыў у поўным сэнсе слова універсальны статус, а гэта, у сваю чаргу, садзейнічала пераасэнса- ванню некаторых фундаментальных перадумоў гуманітарных ведаў. З сярэдзіны 80-х гадоў ХХ стагоддзя ў СССР узнікла цікавасць, з аднаго боку, да хрысціянства (набліжалася 1000-годдзе Хрышчэння Русі), з другога – да язычніцкага мінулага розных этнасаў. Такі грамадскі інтарэс звязаны не толькі з гарбачоўскай свабодай слова, друку, агульнай дэмакратызацыяй жыцця ў краіне, але і з глабальнымі працэсамі, абумоўленымі эпохай fin de siecle (канца стагоддзя) і тысячагоддзя, а таксама адчуваннем несумненнай блізкай змены культурнай парадыгмы, што мы і назіраем сёння, ужо ў пачатку ХХІ стагоддзя: узрастае цікавасць да духоўных праблем, да таямніц чалавечай псіхікі, а таксама адчуваецца тэндэнцыя набліжэння адно да аднаго навукі і рэлігіі. Апошняя тэндэнцыя, магчыма, стане вызначальнай менавіта ў ХХІ стагоддзі. Узрастанне ролі і значэння міфалогіі як навукі звязана якраз з названымі працэсамі і тэндэнцыямі. Сусветна вядомы культуролаг румынскага паходжання М . Эліадэ адзначаў, што разуменне міфа аднойчы будзе аднесена да найбольш важных адкрыццяў ХХ стагоддзя. Выдатны рускі філолаг Д.С. Ліхачоў гаварыў, што расшыфроўка міфаў стане, магчыма, найбольш прыкметным 5 дасягненнем у гуманітарных навуках ХХІ стагоддзя. Сучасны нямецкі філосаф Г. Гадамер лічыць, што “міфы – першадумкі чалавецтва”. Чаму ж міфалогія атрымоўвае такую высокую ацэнку, чаму разуменне міфаў настолькі важна ў наш час? Міфалогія – форма свядомасці, асаблівы працэс мыслення, які захаваўся з самых архаічных часоў; дзейнічае ён і сёння, знаходзячы выяўленне далёка не толькі ў мастацтве, у паэзіі, але і ў палітыцы, ідэалогіі, рэкламе. Слова “міфалогія” неабходна разумець у двух сэнсах – аб’ектыўным і метамоўным: 1) як сістэму міфаў таго ці іншага народа, рэгіёну, усяго свету (збор паданняў, легендаў, эпас архаічных этнасаў) і 2) як навуку пра міфы. Міфалогію вывучаюць самыя розныя навукі: фалькларыстыка, этнаграфія, літаратуразнаўства, мастацтвазнаўства, лінгвістыка, культуралогія, гісторыя, філасофія, псіхалогія, сацыялогія. Міф – у аснове ўсіх нацыянальных культур. У тым выпадку, калі працэс развіцця таго ці іншага народа пачаўся гістарычна не так даўно і ў яго няма сваёй старажытнай міфалогіі, ён стварае сучасную. Так, у ЗША – дзяржаве адносна маладой – створана свая ўласная міфалогія, і дзякуючы Галівуду, СМІ яна нават распаўсюдзілася па ўсім свеце. Без міфалогіі, якую можна назваць “нацыянальнай ідэяй”, не абыходзіцца ні адзін этнас. Міфы садзейнічаюць яднанню грамадства, удзельнічаюць у фарміраванні менталітэту народа праз захаванне пэўных стэрэатыпаў мыслення і паводзін. Міфалогія – не казкі і не фантастычныя ўяўленні – гэта абагулены вопыт жыццядзейнасці продкаў, адлюстраваны і захаваны праз сістэму вобразаў. Сучасныя даследчыкі звычайна звяртаюць увагу на тое, што міфалогія – народны аналаг навукі, бо яна занатавала найбагацейшыя веды нашых продкаў пра прыроду. На нашу думку, міф – народная філасофія, філасофія ў вобразах. Гэта важна для філолагаў- літаратуразнаўцаў, бо літаратура заўсёды ставіла і вырашала тыя ці іншыя філасофскія праблемы. Аднак найбольш цесна аб’ядноўвае прыгожае пісьменства і міфалогію сам тып мыслення, заснаваны на фантазіі.